اسید لاکتیک یا لاکتات (Lactate)، ترکیب آلی با فرمول شیمیایی C3H6O3 می­باشد. این ترکیب در حالت جامد سفید رنگ و در حالت مایع بدون رنگ است. اسید لاکتیک برای اولین بار در سال 1780 توسط یک شیمیدان سوئدی به نام کارل ویلهلم از شیر ترشیده استخراج شد. نام این ترکیب از کلمه­ی یونانی «لاکت» به معنی شیر گرفته شده است.

در سال 1808، جونز ژاکوب کشف کرد که اسید لاکتیک طی حرکات سنگین در عضله نیز تولید می­شود. در سال 1856، لویی پاستور، لاکتوباسیلوس و نقش آن در تولید اسید لاکتیک را کشف نمود و تولید تجاری آن از سال 1895 توسط داروخانه آلمانی بوهرینگ آغاز شد.

اسید لاکتیک نقش بسیار مهمی را در فرآیندهای مختلف بیوشیمیایی بازی می­کند. این ترکیب در حیوانات به طور دائم توسط آنزیم لاکتات دهیدروژناز از پیرووات طی متابولیسم طبیعی و تمرین بدنی تولید می­شود. مقدار لاکتات افزایش نمی­یابد مگر این که میزان تولید لاکتات از میزان حذف آن بیشتر باشد.

غلظت لاکتات در حالت استراحت در خون حدود mM 2-1 است و تا حدود mM 20 در هنگام تمرین و ورزش می­تواند افزایش یابد. در این شرایط که نیاز به انرژی افزایش می­یابد، گلوکز شکسته شده و به پیرووات اکسید می­گردد و لاکتات با سرعتی بیش از سرعت حذف آن از بدن، از پیرووات ساخته شده و منجر به افزایش مقادیر لاکتات می­شود. اگر چه فرض بر این بود که منبع اصلی انرژی برای مغز گلوکز می­باشد، اما مطالعات نشان می­دهند که منبع اصلی تامین کننده­ی انرژی برای سلول­های مغزی، اسید لاکتیک است نه گلوکز! اسید لاکتیک به طور ترجیحی توسط نورون­ها در مغز گونه­های مختلف جانوری بویژه انسان، موش و موش صحرائی متابولیزه می­شود.

با توجه به فرضیه ­ی لاکتات-شاتل، سلول­های گلیال مسئول تبدیل گلوکز به لاکتات بوده و لاکتات مورد نیاز را برای نورون­ها تهیه می­کنند. به دلیل فعالیت متابولیکی موضعی سلول­های گلیال، مایع خارج سلولی احاطه کننده­ی نورون­ها به طور قابل توجهی با خون و مایع مغزی نخاعی متفاوت و غنی از اسید لاکتیک می­باشد. شواهد نشان می­دهند که لاکتات در مراحل اولیه رشد و نمو بسیار مهم بوده و طی این مراحل غلظت آن در مایعات بدن بیشتر شده و به طور ترجیحی بیشتر از گلوکز توسط مغز مورد استفاده قرار می­گیرد. جهت بررسی هومئوستاز اسید لاکتیک در بدن، مقادیر آن می­تواند در مایعات مختلف مورد بررسی قرار گیرد. آزمایش اسید لاکتیک، مقادیر اسید لاکتیک را در خون اندازه­گیری می­کند.


بیشترین مقدار این ترکیب آلی توسط گلبول­های قرمز و بافت عضلانی تولید می­شود. زمانی که مقادیر اکسیژن در بدن، طبیعی باشد کربوهیدرات­ها به آب و CO2 تبدیل می­شوند اما در صورت کمبود اکسیژن به اسید لاکتیک شکسته می­شوند. مقادیر اسید لاکتیک در هنگام تمرینات ورزشی دشوار، حمله­ی قلبی، عفونت شدید، شوک و آسیب­های جدی کبدی افزایش می­یابد. مقادیر بسیار بالای این ترکیب منجر به لاکتوز اسیدوز می­شود که می­تواند تهدید کننده­ی حیات باشد. کیت سنجش اسید لاکتیک، محصول شرکت ZellBio آلمان، یک روش رنگ سنجی ساده، حساس، تکرارپذیر و استاندارد را در قالب میکروپلیت برای اندازه گیری مقادیر اسید لاکتیک در نمونه­های مختلف زیستی مانند پلاسما، سرم، بزاق، بافت و سلول لیز شده را فراهم می­آورد. 

فرمول توسعه یافته اسید لاکتیک CH3CH(OH)CO2H است و دارای جرم مولی 90.08 گرم بر مول است. از آنجایی که یک کربن منفرد دارای گروه هیدروکسیل (-OH) و گروه کربوکسیلیک (-COOH) است، مولکول به عنوان آلفا هیدروکسی اسید طبقه بندی می شود.

 

اسید لاکتیک یک اسید آلفا هیدروکسی لایه بردار است که به ریزش سلول های مرده پوست کمک می کند. با از بین بردن ملایم تجمع سلول های مرده، این ماده به نرم و صاف شدن پوست و بهبود بافت کلی آن کمک می کند.